ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ

Την Άνοιξη

Με την αύξηση των θερμοκρασιών αέρα έχουμε σταδιακή έκπτυξη των βλαστοφόρων και των ανθοφόρων οφθαλμών. Συνήθως οι ανθοφόροι οφθαλμοί εκπτύσσονται πρώτοι (πυρηνόκαρπα). Αλλά στους μικτούς οφθαλμούς (μηλιά, αχλαδιά) έχουμε εμφάνιση των φύλλων και πριν αυτά ωριμάσουν έχουμε και την άνθιση (φυσικά τα φύλλα βρίσκονται πάντα πάνω σε βλαστό όσο μικρός και αν είναι αυτός). Με άλλα λόγια στα περισσότερα φυλλοβόλα δεν υπάρχουν ώριμα φύλλα να είναι παραγωγοί και εξαγωγείς υδατανθράκων για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη των ανθέων έως και την αρχική ανάπτυξη των καρπών αλλά και την αρχική βλαστική ανάπτυξη. Όλες λοιπόν οι διεργασίες γίνονται με αποθηκευμένες στις ρίζες και βλαστούς ουσίες (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και ανόργανα) από το προηγούμενο φθινόπωρο έως σταδιακά τα ώριμα φύλλα να ξεκινήσουν να καλύπτουν τις ανάγκες της βλάστησης και της ανάπτυξης των καρπών με υδατάνθρακες και πρωτεΐνες. Αυτές οι ουσίες είναι ολόκληρα κιλά αποθηκευμένων ουσιών και εδώ έχει σημασία η κατάσταση των δέντρων το προηγούμενο φθινόπωρο έως την πτώση των φύλλων.


Υπάρχουν βέβαια και φυλλοβόλα οπωροφόρα που ανθίζουν σχετικά αργά πάνω στη νέα βλάστηση (καρυδιά, καστανιά, ακτινιδιά, κυδωνιά). Αυτά τα άνθη υποστηρίζονται από την ήδη εκπτυχθείσα βλάστηση, που για την ανάπτυξη της βέβαια χρησιμοποίησε μια ποσότητα αποθηκευμένων ουσιών από την προηγούμενη χρονιά.

Η ανάπτυξη του καρπού ξεκινά με την άνθιση. Καρπός συνήθως θα γίνει ο ύπερος του άνθους, αν η επικονίαση και διπλή γονιμοποίηση προχωρήσουν κανονικά. Στη δενδροκομία λέμε ότι έχουμε επιτυχημένη αρχική καρπόδεση, όταν αρχίσει να διογκώνεται ο ύπερος εμφανώς μακροσκοπικά. Παράλληλα έχουμε την πτώση των αγονιμοποίητων ανθέων. Θα ακολουθήσει τουλάχιστον μία ακόμη πτώση καρπιδίων το Μάιο λόγω ανταγωνισμού μεταξύ των ‘δυνατότερων’ και μεγαλύτερων καρπιδίων και των πιο αδύναμων. Αυτό οφείλεται στην παραγωγή αυξίνης από τα αναπτυσσόμενα σπέρματα που θα εξαχθεί από τους ‘δυνατούς’ καρπούς και θα προκαλέσει την πτώση των αδύναμων που βρίσκονται κοντά.

Σε πολλές περιπτώσεις έχουμε αποτυχία στην καρπόδεση, δηλ. είχαμε ικανοποιητικό αριθμό ανθέων αλλά ελάχιστα άνθη αναπτύσσονται σαν καρποί.

Αυτό μπορεί να οφείλεται σε ανοιξιάτικο παγετό (πάγωσε τον ύπερο),

σε χαμηλές θερμοκρασίες στην άνθιση (οι επικονιάστριες μέλισσες δεν πετούν, ο γυρεοσωλήνας δεν αναπτύσσεται ικανοποιητικά),

σε έλλειψη επικονιαστών εντόμων αλλά και επικονιαστριών ποικιλιών στα σταυρογονιμοποιούμενα είδη (το τελευταίο θα συνέβαινε κάθε χρόνο και όχι περιοδικά όπως στις άλλες περιπτώσεις),

σε έλλειψη βορίου και σε έλλειψη ικανοποιητικού ψύχους το χειμώνα (εδώ θα είχαμε παρατεταμένη άνθιση με πολλά ατελή άνθη 2014).

Η ανάπτυξη του καρπού περιλαμβάνει κύρια κυτταροδιαιρέσεις κατά τις 2 - 6 εβδομάδες μετά την πλήρη άνθιση (πλήρη άνθιση έχουμε όταν >80% των ανθέων είναι ανθισμένα, τα πρώτα πέταλα πέφτουν από τα δέντρα και υπάρχουν ακόμα μερικά άνθη - <10% - που δεν έχουν ανθίσει, ημερομηνία χρήσιμη που πρέπει να καταγράφεται κάθε έτος για κάθε ποικιλία σε κάθε περιοχή).

Κατόπιν και έως τη συγκομιδή τα υπάρχοντα κύτταρα ουσιαστικά μόνο διογκώνονται. Επομένως, κακός καιρός ή κακές συνθήκες καλλιέργειας τις πρώτες εβδομάδες μετά την άνθιση είναι καθοριστικές για την τελική παραγωγή και μέγεθος των καρπών.

Παράλληλα με την ανάπτυξη του καρπού έχουμε και τη βλαστική ανάπτυξη όπου νέοι βλαστοί και φύλλα δημιουργούνται στα φυτά από περίπου την άνθιση έως (συνήθως) τον Ιούνιο. Με άλλα λόγια η περίοδος μετά την άνθιση είναι η πιο ‘έντονη’ για τα δέντρα και συμβαίνει συνήθως τους μήνες Απρίλιο έως Ιούνιο.

Αυτή την περίοδο οι απαιτήσεις σε ανόργανα θρεπτικά, ικανοποιητικές θερμοκρασίες και αρκετή εδαφική υγρασία είναι μεγάλες και έλλειψη τους θα προκαλέσει μείωση στη βλαστική ανάπτυξη αρχικά (γεγονός που συχνά το επιζητούμε και μελετάται συστηματικά για πρακτική εφαρμογή) αλλά και μείωση της ανάπτυξης των καρπών (γεγονός που φυσικά θα έχει αρνητικές συνέπειες στην παραγωγικότητα του οπωρώνα).

Φυσικά αυτή την περίοδο το ριζικό σύστημα επίσης αναπτύσσεται και λειτουργεί έντονα και οποιαδήποτε συνθήκη που παρεμποδίζει τη σωστή λειτουργία του (χαμηλές θερμοκρασίες εδάφους, υπερβολική υγρασία εδάφους ή έλλειψη της, ανεξέλεγκτη ανάπτυξη ζιζανίων) θα έχει αρνητικές συνέπειες στην ανάπτυξη των βλαστών και καρπών αλλά μπορεί να καταλήξει και σε ανάπτυξη μυκήτων που προσβάλουν τις αδύναμες ρίζες.

Ενέργειες που εκτελούν με προσοχή οι έμπειροι παραγωγοί που σχετίζονται με τα ανωτέρω είναι η περιορισμένη άρδευση, η ορθή διαχείριση των ζιζανίων (εποχή και μέθοδος), η μερική αζωτούχος λίπανση σχετικά όψιμα, μερική κοπή του ριζικού συστήματος και η χαραγή ή δακτυλίωση του κορμού το Μάιο. Με την τελευταία ενέργεια δεν τρέφονται καλά οι ρίζες και δεν στέλνουν πολύ νερό και θρεπτικά για την ανάπτυξη της βλάστησης (κυρίως) για 2 - 3 εβδομάδες έως ότου επουλωθεί η πληγή, σταματά έτσι η βλάστηση και οι περίσσιοι υδατάνθρακες των φύλλων μετακινούνται στους καρπούς και στη διαμόρφωση περισσότερων ανθοφόρων για την επόμενη χρονιά (δεν κάνουμε δακτυλίωση στα πυρηνόκαρπα). Παρόμοια αποτελέσματα έχουμε και με το κόψιμο ριζών ή την περιορισμένη άρδευση τον Απρίλιο-Μάιο.

Φυσικά την άνοιξη οι κλιματικές συνθήκες είναι συνήθως κατάλληλες (καλές θερμοκρασίες και υψηλή σχετική υγρασία ή συχνές βροχοπτώσεις) αλλά και οι νεαροί ιστοί των φυτού ευαίσθητοι στις προσβολές από ασθένειες αρχικά και έντομα και ακάρεα αργότερα. Οποιαδήποτε ζημιά στα νεαρά φύλλα αλλά και στα άνθη και καρπίδια θα προκαλέσει μείωση της παραγωγής καρπών, γι’ αυτό γίνονται μεθοδικά ψεκασμοί την άνοιξη.