Oυρία: μια πολύτιμη πηγή αζώτου για τις καλλιέργειες

ΟΥΡΙΑ 46-0-0

Εφαρμόζεται είτε επιφανειακά είτε μέσω συστημάτων άρδευσης. Έχει βραδεία δράση γιατί για να απορροφυθεί από τα φυτά πρέπει πρώτα να μετατραπεί σε Νιτρική μορφή. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε πολύ υγρά ή πολύ ξηρά εδάφη όπως επίσης σε βαριά αργιλώδη και σε όξυνα εδάφη.

Oυρία: μια πολύτιμη πηγή αζώτου για τις καλλιέργειεςΜεταξύ των αζωτούχων λιπασμάτων η ουρία σε παγκόσμια κλίμακα καταλαμβάνει την πρώτη θέση, λόγω των πολλαπλών πλεονεκτημάτων της το κυριότερο των οποίων είναι ότι αποτελεί την πιο πλούσια πηγή αφομοιώσιμου αζώτου για τις καλλιέργειες. Ωστόσο στην Ελλάδα η χρήση της ουρίας εξακολουθεί να υστερεί σημαντικά από άλλες πηγές αζωτούχων λιπασμάτων (νιτρικά και αμμωνιακά), αλλά καταγράφει μία θεαματική άνοδο από χρόνο σε χρόνο. Οι λόγοι υστέρησης της ουρίας είναι ιστορικοί και τεχνικοί. Η εισαγωγή της στην ελληνική γεωργία καθυστέρησε για 10ετίες, αφού τα εγχώρια εργοστάσια λιπασμάτων δεν περιλάμβαναν την
ουρία στην παραγωγή τους με συνέπεια ο τύπος αυτός αζωτούχου λιπάσματος να μην επιδοτείται και να είναι δυσανάλογα ακριβός. (Για τους νεότερους αγρότες καλό είναι να θυμηθούμε ότι μέχρι τις αρχές της 10ετίας 1990 η ελληνική αγορά λιπασμάτων ήταν πλήρως ελεγχόμενη με βασικό εργαλείο ελέγχου την επιδότηση των εγχωρίως παραγόμενων λιπασμάτων που έφθανε έως και 40%). Κύριος τεχνικός λόγος είναι εξάλλου ότι η ουρία σαν πηγή αζώτου πολύ δύσκολα μπορεί να ενσωματωθεί στα σύνθετα χημικά λιπάσματα, στα οποία οι μορφές αζώτου είναι το αμμωνιακό και το νιτρικό άζωτο. Η ουρία άρχισε να εφαρμόζεται στην ελληνική γεωργία ουσιαστικά από τα μέσα της 10ετίας 1990 με την έναρξη τοποθέτησης των σύμμεικτων λιπασμάτων (τύπου "Βlended") στα οποία η ουρία αποτελεί κύριο, αναντικατάστατο θα λέγαμε, συστατικό. Παράλληλα, είχε αρχίσει δειλά - δειλά και η χρήση της ουρίας σαν απλού αζωτούχου λιπάσματος για βασικές (προσπαρτικές) εφαρμογές σε αντικατάσταση της θειικής αμμωνίας. 

Ας δούμε όμως, όσο πιο απλά γίνεται τι είναι η ουρία, ποια η συμπεριφορά της όταν προστεθεί στο έδαφος, ποια η επίδραση της στις καλλιέργειες.

Τι είναι η Ουρία

Η ουρία είναι μία απλή οργανική (καρβαμιδική) ένωση του τύπου: NH2CONH2. Παράγεται με σύνθεση 2 μορίων αμμωνίας (ΝΗ3) και ενός μορίου διοξειδίου του άνθρακα (CO2) σε πολύ ψηλή πίεση. Επειδή και τα δύο αντιδρώντα σώματα (αμμωνία και διοξείδιο του άνθρακα), αποτελούν προϊόντα παραγωγής των μονάδων αμμωνίας, γι αυτό η παραγωγή ουρίας συνδυάζεται με την ύπαρξη μονάδας παραγωγής αμμωνίας. Βασική προϋπόθεση παραγωγής της ουρίας είναι η ύπαρξη φθηνής πηγής ενέργειας, που είναι πλέον μόνο το φυσικό αέριο. Γι αυτό η παραγωγή ουρίας επικεντρώνεται σήμερα σε χώρες (συνήθως του τρίτου κόσμου και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης) που διαθέτουν πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου Εξάλλου μεγάλες ποσότητες ουρίας παράγονται σαν υποπροϊόν της βιομηχανίας πλαστικών πρώτων υλών (πολυαιθυλενίου) 

Ποια είναι τα κύρια πλεονεκτήματα της ουρίας

Με την εξαίρεση της αέριας αμμωνίας, η ουρία είναι η πλουσιότερη πηγή αζώτου για τις καλλιέργειες με περιεκτικότητα 46% σε στοιχειακό άζωτο (Ν= 46%). Σε κοκκώδη μορφή η ουρία παρουσιάζει άριστα χαρακτηριστικά και υπερέχει αισθητά των νιτρικών και αμμωνιακών λιπασμάτων. Συγκεκριμένα αποτελείται από κόκκους ευμεγέθεις, συμπαγείς και ανθεκτικούς στην τριβή, χωρίς παρουσία σκόνης. Σε αντίθεση με τη νιτρική αμμωνία. δεν είναι υγροσκοπική και δεν παρουσιάζει τάση συσσωμάτωσης Σε αντίθεση επίσης με τη νιτρική αμμωνία, δεν είναι εύφλεκτη, ούτε εκρηκτική και μπορεί να μεταφέρεται και αποθηκεύεται χύμα. Είναι 100% υδατοδιαλυτή και προσαρμόζεται άριστα στα συστήματα υδρολιπάνσεων γεγονός που έγινε ήδη αντιληπτό και αξιοποιείται από τους έλληνες αγρότες-χρήστες τέτοιων συστημάτων. 

Ποια είναι η συμπεριφορά της ουρίας στα γεωργικά εδάφη.

Στο ζήτημα αυτό επικεντρώνονται κυρίως οι ενστάσεις για τη χρήση της ουρίας, οι οποίες όμως είναι ως επί το πλείστον αστήρικτες. Συγκεκριμένα από πολλούς πιστεύεται ότι η ουρία παρουσιάζει πολύ ψηλές απώλειες και η επίδραση της στις καλλιέργειες καθυστερεί υπερβολικά. 

Ας δούμε ποια είναι η πραγματικότητα.

Αν και είναι 100% υδατοδιαλυτή η ουρία δεν απορροφάται από τις ρίζες των φυτών με την αρχική χημική της μορφή, αλλά μετά από χημική διάσπαση (υδρόλυση), η οποία αρχίζει αμέσως μετά την προσθήκη της στο έδαφος και διάλυση με την εδαφική υγρασία. 

Η υδρόλυση πραγματοποιείται από το ένζυμο ουρεάση που εκκρίνεται από πολλούς μικροοργανισμούς και δεν απουσιάζει ποτέ από τα εδάφη. Συγχρόνως η υδρόλυση της ουρίας ευνοείται από κατάλληλες συνθήκες εδάφους και ειδικότερα, υγρασία, θερμοκρασία και πεχά (pH). Kατά την υδρόλυση η ουρία μετατρέπεται σε αμμωνία και στη συνέχεια ακολουθεί ακριβώς την ίδια συμπεριφορά με τα αμμωνιακά λιπάσματα (όπως η θειική αμμωνία, το αμμωνιακό κλάσμα νιτρικής αμμωνίας και της ασβεστούχου νιτρικής αμμωνίας) 

Εδαφικές συνθήκες οι οποίες μπορούν να επιβραδύνουν τη διάσπαση της ουρίας και τη μετατροπή της σε αμμωνιακό άζωτο είναι : Ξηρασία, χαμηλή θερμοκρασία εδάφους (κάτω των 10 βαθμών Κελσίου) και αλκαλικό πεχά (άνω του 7)

Ειδικότερα η χαμηλή θερμοκρασία εδάφους κατά τους χειμερινούς μήνες συμβάλλει ώστε η ουρία να συμπεριφέρεται στις βορειότερες περιοχές σαν λίπασμα βραδείας αποδέσμευσης. Αυτό όμως αποτελεί πλεονέκτημα διότι έτσι το άζωτο της βασικής λίπανσης προστατεύεται από την έκπλυση κατά τους χειμερινούς μήνες και είναι έτοιμο να αξιοποιηθεί όταν ανέβουν οι θερμοκρασίες και αρχίσουν να αναπτύσσονται τα φυτά κατά την άνοιξη.

Όμως η ουρία, ακριβώς όπως και η θειικοί αμμωνία, μπορεί να υποστεί απώλειες λόγω εξαέρωσης αμμωνίας, ειδικότερα στα ασβεστούχα εδάφη. 

Μερικοί απλοί κανόνες βοηθούν ώστε να ελαχιστοποιούνται τέτοιες απώλειες, και ειδικότερα. Ενσωμάτωση (παράχωμα) της ουρίας και των σύμμεικτων λιπασμάτων που περιέχουν ουρία, το συντομότερο δυνατό, ειδικότερα στα ασβεστούχα εδάφη. 

Προσθήκη της ουρίας όταν υπάρχει αρκετή εδαφική υγρασία.

Να αποφεύγεται η προσθήκη ουρίας όταν οι θερμοκρασίες είναι ψηλές και το έδαφος ξηρό. Επίσης σε τυπικά ασβεστούχα- αλκαλικά εδάφη, ξηρά και φτωχά σε οργανική ουσία. Πάντως, σε κάθε περίπτωση οι απώλειες εξαέρωσης περιορίζονται περισσότερο από το μισό με την ενσωμάτωση του λιπάσματος.

Μπορούμε να συστήσουμε την ουρία για επιφανειακές λιπάνσεις (π.χ. χειμερινών σιτηρών, αραβοσίτου κλπ) ;

Η απάντηση είναι ναι αλλά υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, και ειδικότερα:

Η προσθήκη να γίνει ενωρίς την άνοιξη, ώστε να δίνεται αρκετός χρόνος για τη νιτροποίηση του λιπάσματος, όχι όμως σε πολύ ψυχρές περιοχές.

Η υγρασία εδάφους να είναι ικανοποιητική.

Να γίνει οπωσδήποτε ενσωμάτωση του λιπάσματος στις γραμμικές ανοιξιάτικες καλλιέργειες, με σκαλιστήρι.

Τονίζεται πάντως ότι ακριβώς οι ίδιες επιφυλάξεις και περιορισμοί υπάρχουν και αναφορικά με την επιφανειακή εφαρμογή των αμμωνιακών λιπασμάτων.

Εφόσον επομένως τηρηθούν τα παραπάνω είναι φανερό ότι η ουρία υπερέχει των κοινών αμμωνιακών λιπασμάτων (καθώς και των σύνθετων λιπασμάτων που περιέχουν αμμωνιακό άζωτο), λόγω των πολλαπλών λοιπών πλεονεκτημάτων της που εκθέτονται περιληπτικά στο παρόν.

Δρ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΝΑΛΟΓΙΔΗΣ
τ. Αν. Καθηγητής Γεωπ. Παν/μίου Αθηνών

http://agrotikistegi.gr/