σχετικά με την ταυτότητα του νεκρού βασιλιά του τάφου ΙΙ της Βεργίνας

Απάντηση στη θεωρία του καθ.Αρχαιολογίας Μαν.Ανδρόνικου και του Βρετανού καθ.Ανατομίας J.Musgrave σχετικά με την ταυτότητα του νεκρού βασιλιά του τάφου ΙΙ της Βεργίνας

Του Τριαντ.Δ.Παπαζώη
Ιστορ.Ερευνητή

Με την υπόψη θεωρία, η οποία δημοσιεύτηκε στον Ελληνικό και ξένο τύπο και μεταδόθηκε από τα ΜΜΕ (Σεπτ. 2010), ο Dr. Musgrave επιβεβαιώνει την ίδια θεωρία του καθ. Αρχαιολογίας Μ. Ανδρόνικου για την ταυτότητα του ίδιου νεκρού που ανακάλυψε στις ανασκαφές του το 1997-80 στη Βεργίνας.

Δεν είμαι Αρχαιολόγος. Είμαι Ιστορικός Ερευνητής και αρκετά χρόνια τώρα ασχολούμαι ερευνητικά και συγγραφικά με την ταυτότητα των νεκρών στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας.

Έγραψα δυο σχετικά βιβλία (1993 και 2001) και από το 2000 μέχρι τώρα σειρά άρθρων και μελετών μου κυρίως με το παραπάνω θέμα, έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ» του Ιδρύματος Μελετών Χρ.Λαμπράκη.

Με την εμπειρία αυτή θα προσπαθήσω να παρουσιάσω παρακάτω για το επίμαχο αυτό θέμα, πληροφορίες των αρχαίων Ελληνικών και νεότερων πηγών οι οποίες περιληπτικά έχουν ως εξής:

• Το 274/273 π.Χ. όταν βασιλιάς της Μακεδονίας ήταν ο Αντίγονος Γονατάς, ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος εισέβαλε αιφνιδιαστικά στη Μακεδονία και μέσα σε ελάχιστο χρόνο κατέλαβε ένα μεγάλο μέρος της.
• Όταν τα στρατεύματα του Πύρρου έφτασαν στις αρχαίες Αιγές (Βεργίνα), όπου υπήρχε το βασιλικό Νεκροταφείο, «εσύλησαν όλους («άπαντας») τους τάφους, διασκόρπισαν τα οστά όλων των βασιλέων και αφαίρεσαν όλα τα κτερίσματα», «τα οποία ο Πύρρος δώρισε στη συνέχεια στο Ναό της Ιωνίδας Αθηνάς παρά τη Λάρισα και στο Ναό του Διός στη Δωδώνη» .
• Ο Πύρρος για την ολοκλήρωση του καταστροφικού του έργου, εγκατέστησε στις Αιγές Φρουρά μισθοφόρων Γαλατών, η οποία παρέμεινε εκεί μέχρι τον επόμενο χρόνο, οπότε και απελευθερώθηκε η Μακεδονία από τους εισβολείς.

Μέσα στους «άπαντας» περιλαμβάνονται, όπως προκύπτει, και οι τάφοι του βασιλιά Φιλίππου Β’ και του γιού του Αρριδαίου – Φιλίππου, που τάφηκαν στο βασιλικό Νεκροταφείο 62 και 42 χρόνια αντίστοιχα πριν από τη σύλησή τους και δεν ήταν δυνατό να διασωθούν, αφού η θέση τους ήταν σε όλους γνωστή.

Μέχρι το 1977, μας πληροφορεί ο καθ.Ανδρόνικος, ότι στην περιοχή της Βεργίνας είχαν ανασκαφεί 9 Μακεδονικοί τάφοι και είχαν συληθεί όλοι (Μαν.Ανδρόνικος Ο.Π. σελ/219).

Η σύληση όλων των τάφων στο βασιλικό Νεκροταφείο των Αιγών το 274π.Χ. αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός που σηματοδοτεί μια καταλυτική πραγματικότητα, σύμφωνα με την οποία:

Aλλοι ήταν οι Μακεδόνες βασιλείς που είχαν ταφεί στους τάφους αυτούς πριν από το 274π.Χ. και τα οστά τους διασκορπίστηκαν από τον Πύρρο. Aλλοι είναι οι επίσης Μακεδόνες βασιλείς που επανατάφηκαν στους ίδιους τάφους μετά το 273π.Χ. επί της βασιλείας του Αντίγονου Γονατά και στους οποίους ανήκουν τα οστά και τα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν από τον καθ.Ανδρόνικο και υπάρχουν σήμερα στους τάφους αυτούς και στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Βεργίνας, προκαλώντας την εθνική υπερηφάνεια των Πανελλήνων και τον παγκόσμιο θαυμασμό για τον Αρχαίο Μακεδονικό πολιτισμό.

Στο ίδιο νεκροταφείο πριν από 32 περίπου χρόνια ο καθηγητής Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. Μαν.Ανδρόνικος με συνεργάτες έξι συναδέλφους του, του ιδίου Πανεπιστημίου, ύστερα από επιτυχείς ανασκαφές ανακάλυψε τρεις βασιλικούς τάφους (Ι, ΙΙ, ΙΙΙ).

Οι δυο από αυτούς (ΙΙ, ΙΙΙ) βρέθηκαν ασύλητοι και αποδόθηκαν από τον ίδιο καθηγητή, μαζί με όλα τα κτίσματα και την περίφημη τοιχογραφία του κυνηγίου, στο βασιλιά Φίλιππο Β’ και στην τελευταία του σύζυγο Κλεοπάτρα, ο ΙΙΙος ονομάστηκε «Τάφος του Πρίγκηπα» και ο Ιος «Τάφος της Περσεφόνης» (Μαν.Ανδρόνικου «Βεργίνα-Οι βασιλικοί τάφοι –Αθήνα 1984).

Ο βασιλιάς Φίλιππος Β’ άλλωστε, όπως προκύπτει από σημαντικά αποδεικτικά στοιχεία, δεν τάφηκε στον τάφο ΙΙ, αλλά στον τάφο ΙΙΙ. Η ζωφόρος του προθαλάμου που, όπως προκύπτει από σχετική έρευνα, είναι έργο του Απελλή, αποκαλύπτει κατά τρόπο βέβαιο την ταυτότητα του.

Ο καθ.Ανδρόνικος στο ίδιο βιβλίο του αναφέρεται στη σύληση των βασιλικών τάφων από τον Πύρρο, αλλά διατυπώνει την άποψη ότι «…από αυτήν εντελώς συμπτωματικά φαίνεται ότι γλίτωσε ο τάφος του Φιλίππου Β’». (Μαν.Ανδρόνικου Ο.Π. σελ.230).

Η άποψη αυτή αποτέλεσε την απαρχή μιας σοβαρής ιστορικής πλάνης στην οποία, όπως προκύπτει, στηρίζονται τα τελικά συμπεράσματα του για την ταυτότητα των νεκρών της Βεργίνας, την ερμηνεία των κτερισμάτων και κυρίως της «τοιχογραφίας του κυνηγίου» στην οποία εντοπίζει έφιππο το βασιλιά Φίλιππο Β’ να αντιμετωπίζει ένα λιοντάρι. Από τη σχετική μας έρευνα προκύπτει ότι το κυνήγι αυτό δεν έγινε στη Μακεδονία αλλά «στη Βακτριανή το 327π.Χ.», εννιά χρόνια μετά το θάνατο του βασιλιά Φίλιππου Β’.

Με βάση τις πληροφορίες των αρχαίων ιστορικών, σε συνδυασμό με τα ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των οστών και του κρανίου του νεκρού βασιλιά, καθώς και τα ταφικά κτίσματα και ευρήματα,σχημάτισα διαφορετική άποψη από εκείνη του καθ.Ανδρόνικου και το 1993 έγραψα ένα σχετικό βιβλίο που κατέληγε στο συμπέρασμα ότι:

-Ο ΙΙος τάφος δεν ανήκει στο βασιλιά Φίλιππο Β’ και στην τελευταία του γυναίκα Κλεοπάτρα.

Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται μεταξύ των άλλων και από σχετική δημοσιευθείσα έκθεση του καθ.Ανθρωπολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, κ.Ν.Ξηροτύρη και της συναδέλφου του κας Franziska Langensheidt, που πρώτοι εκλήθησαν και εξέτασαν τα οστά και αποφάνθηκαν ότι: «Από την Ανθρωπολογική ανάλυση δεν προκύπτει καθαρή απόδειξη ότι τα οστά είναι του βασιλιά Φίλιππου Β΄ και της τελευταίας του συζύγου Κλεοπάτρας. Στο ίδιο συμπέρασμα για το Φίλιππο Β΄ κατέληξε αργότερα και ο καθ.Ανθρωπολογίας Αντ.Μπαρτσιώκας μόνο που αντί του Φίλιππου Β΄ αποδίδει τα οστά στον Αρριδαίο». (Αρχαιολ. Ελλην. Εφημερίδα, 1981, σελ. 142, κ.εξ., περιοδικό ARCHAEOLOGY NY, 20/04/2000, SCIENCE Λονδίνου, 21/04/2000, Εφημ. INDEPENDENT Λονδίνου, 21/04/2000).

Δεν γνωρίζω τους λόγους, για τους οποίους στη συνέχεια εκλήθη Βρετανική ομάδα επιστημόνων αποτελούμενη από τον Ανατόμο Dr. J. Musgrave, Αρχαιολόγο Dr. A. Prag και Dr. R. Neave, καλλιτεχνικό συνεργάτη των πανεπιστημίων Manchester και Bristol.

Η ομάδα αυτή παρουσίασε στο ΧΙΙ Διεθνές Συνέδριο Κλασσικής Αρχαιολογίας που έγινε στην Αθήνα από 4-10.09.1983 την αναπλασμένη, όπως υποστηρίζουν, μορφή του βασιλιά Φιλίππου Β΄ που κατασκεύασαν. Επίσης παρουσίασε και τα τελικά της συμπεράσματα σύμφωνα με τα οποία «τα οστά της μεγάλης χρυσής λάρνακας τάφου ΙΙ ανήκουν στο Φίλιππο Β΄» (Υπουργείο Πολιτ. Πρακτικά ΧΙΙ Διεθνούς Συνεδρίου Κλασσικής Αρχαιολογίας- Αθήνα 4-10.9.1983 τ.Α’ ανάτυπο).

Η αναπλασμένη μορφή του Φιλίππου Β΄ τοποθετήθηκε αρχικά στο Αρχαιολ. Μουσείο Θεσσαλονίκης αλλά μετά από κάποιο χρόνο αποσύρθηκε οριστικά. Ο καθ. Ανθρωπολογίας Ν.Ι. Ξηροτύρης αναφερόμενος στο θέμα αυτό γράφει: «…αδύνατη είναι και η παρουσιασθείσα αναπαράσταση του νεκρού, η οποία είναι προϊόν φαντασίας, παρά επιστημονικής μεθόδου.» (http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4593479)

Τα υπόψη πορίσματα της Βρετ. Ομάδας Επιστημόνων δεν με έπεισαν και για περισσότερες πληροφορίες προσέφυγα στις αρχαίες Ελληνικές, και όχι μόνον, πηγές, από τις οποίες τα αποδεικτικά στοιχεία που είχαν προκύψει, αναφέρονται στα δυο σχετικά βιβλία μου (1993, 2001). Η εν λόγω ομάδα των Βρετανών έλαβε γνώση των σχετικών μου απόψεων και ο εκ των μελών της Dr.A.Prag είχε την πρωτοβουλία ν’ ανοίξει αλληλογραφία μαζί μου (1994). Η σχετική επιχειρηματολογία του δεν κατέστη δυνατό να με πείσει. Οι λόγοι της αμφισβήτησής μου είναι οι εξής:

• Όλοι οι βασιλικοί τάφοι στις Αιγές εσυλήθηκαν από τον Πύρρο και τα οστά όλων των βασιλέων διασκορπίστηκαν, χωρίς εξαιρέσεις.
• Τα οστά του νεκρού του τάφου ΙΙ που εξέτασαν οι Βρετανοί επιστήμονες δεν ανήκουν στο βασιλιά Φίλιππο Β΄, όπως αποφάνθηκαν οι παραπάνω τρεις ανθρωπολόγοι καθηγητές, αλλά σε άλλο νεκρό .
• Όλα τα κτερίσματα των τάφων αφαιρέθηκαν από τον Βασιλιά Πύρρο και κανένα από τα υπάρχοντα σήμερα στους τάφους ΙΙ και ΙΙΙ ευρήματα, μεταξύ των οποίων «η ιερή ασπίδα της Τροίας που πήρε από το Ναό της Ιλιαίας Αθηνάς ο Μ. Αλέξανδρος, καθώς και ένα μέρος του οπλισμού του Δαρείου που περιήλθε ως λάφυρο στον Μ. Αλέξανδρο από τη μάχη της Ισσού το 333 π.Χ.» δεν ανήκουν στο Φίλιππο Β΄ . Επίσης υπάρχουν ο θώρακας, το διάδημα, το ξίφος, η χρυσή κλίνη του Μ. Αλεξάνδρου καθώς και άλλα σημαντικά κτερίσματα, χωρίς να εξαιρούνται και οι ανισοϋψείς επίχρυσες κνημίδες που δεν σχετίζονται με τον βασιλιά Φίλιππο Β΄.
• Δεν συμμετέχει ο βασιλιάς Φίλιππος Β΄ στο κυνήγι που εικονίζεται στην τοιχογραφία της πρόσοψης του ΙΙ τάφου, γιατί αυτό δεν έγινε στη Μακεδονία αλλά στη Βακτριανή το 327 π.Χ. σε εποχή που ο Φίλιππος δεν βρίσκονταν στη ζωή.
• Ο Αρριανός «φωτογραφίζει» θα λέγαμε την σκηνή του κυνηγίου, στο κέντρο της οποίας κυριαρχεί έφιππος και στεφανηφόρος ο Μ.Αλέξανδρος.

Για τους παραπάνω λόγους και βάσει πολλών ακόμη αποδεικτικών στοιχείων, πιστεύω ότι τα οστά και τα κτερίσματα του τάφου ΙΙ δεν σχετίζονται με το βασιλιά Φίλιππο Β΄, αλλά με άλλο μεγάλο Μακεδόνα βασιλιά που τάφηκε εκεί μετά τη σύληση των τάφων το 273 π.Χ.

Από την αναδρομή αυτή προκύπτει ότι οι πρόσφατες σχετικές ανακοινώσεις του J. Musgrave στον Τύπο και στα ΜΜΕ δεν είναι νέες. Περιλαμβάνονται από το 1984 στο σχετικό βιβλίο του καθ. Μαν. Ανδρόνικου και έκτοτε νομίζω ότι τόσο αυτές, όσο και η αναπλασμένη μορφή του βασιλιά Φιλίππου Β΄ που παρουσίασε, έπαυσαν να αναφέρονται.

Είμαι τελείως άσχετος με την ιατρική επιστήμη. Τα ιστορικά όμως αποδεικτικά στοιχεία που προκύπτουν για το υπόψη θέμα είναι σημαντικά και σε ορισμένες περιπτώσεις συντριπτικά και μου δίνουν το δικαίωμα να πιστεύω ότι τα πορίσματα της Βρετ. Ομάδας υπό τον Dr. J. Musgrave, αποτελούν μια νέα επιστημονική πλάνη.

Τελειώνοντας, επιθυμώ να επισημάνω ότι με τις παραπάνω θεωρίες δεν δίνονται απαντήσεις στο παγκόσμιο ερώτημα για το ποια επιτέλους είναι η τριμελής βασιλική οικογένεια που είναι θαμμένη στους ΙΙ και ΙΙΙ βασιλικούς τάφους.

Φρονώ ότι μόνο από το άνοιγμα του φακέλου «ΒΕΡΓΙΝΑ», με το διάλογο που χρόνια τώρα επιζητώ και οι αρμόδιοι αρχαιολόγοι δεν ανταποκρίνονται, και με μια νέα επιστημονική εξέταση των οστών και των ευρημάτων, η οποία πρόσφατα ζητήθηκε με ενυπόγραφη επιστολή από 27 επιστήμονες της Βέροιας προς τον Πρωθυπουργό της χώρας, πιστεύω ότι θα αποκαλυφθεί μια μεγάλη ιστορική αλήθειαο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος, οσοδήποτε και αν θεωρηθεί τολμηρό, επανήλθε νεκρός μετά το 273 π.Χ. στη γη που τον γέννησε μαζί με τη βασίλισσα Ρωξάνη και το δωδεκάχρονο γιο τους, βασιλιά Αλέξανδρο Δ΄ και επανατάφηκαν από τον Αντίγονο Γονατά στους βασιλικούς τάφους ΙΙ και ΙΙΙ αντίστοιχα, όπου και βρίσκονται σήμερα τα οστά τους.

Συμπέρασμα
Δεν προκύπτει κανένα αποδεικτικό στοιχείο ότι ο βασιλιάς Φίλιππος Β΄, όσο και ο γιος του Αρριδαίος σχετίζονται με τα οστά, τα ευρήματα και την τοιχογραφία του κυνηγίου στο ΙΙο βασιλικό τάφο της Βεργίνας. Επίσης η τελευταία του σύζυγος Κλεοπάτρα δεν προκύπτει ότι έχει ταφεί στον προθάλαμο του ιδίου τάφου αλλά στον τάφο Ι.

Περισσότερα στοιχεία για το θέμα αυτό στην ιστοσελίδα μου www.tdpapazois.gr, καθώς και στα τεύχη 74/2000, 78/2001, 79/2001, 86/2003, 110/2009, 115/2010 του περιοδικού «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ» του Ιδρύματος Μελετών Χρ. Λαμπράκη.

Τρ.Δ.Παπαζώης
Υποστρ.ε.α.-Ιστορ.Ερευνητής
Τηλ.-ΦΑΞ: 2310 413419
E-mail: papazoitd@tdpapazois.gr, URL: www.tdpapazois.gr

Τρ.Δ.Παπαζώης
Ιστορικός Ερευνητής
papazoitd@tdpapazois.gr

http://www.tdpapazois.gr/hellas/alexander.htm